Over duurzaam ondernemerschap, vogels en limonade
Geschreven door Esther Blom. Docente aan de HOFAM opleiding waar zij het vak Business modellen vanuit een duurzaam perspectief geeft.
————
Ondernemerschap, waarom zou je daar nu wat over willen leren? Je hebt toch een baan? En je bent toch helemaal niet van plan om ontslag te nemen en als ondernemer verder te gaan? En bovendien hebben veel mensen het gevoel dat zij niet in de wieg gelegd zijn om te ondernemen. En als we daar dan ook nog het woord ‘duurzaam’ aan toevoegen volgen er vaak associaties met ‘iets wat van bovenaf wordt opgelegd’. Treurige beelden van hoe het er in de wereld momenteel voorstaat, zowel ecologisch als sociaal. En dan geitenwollen sokken types die je vertellen dat van alles niet meer kan en mag…
Maar dat is dus niet waar duurzaam ondernemerschap over hoeft te gaan. Laten we beginnen met het ondernemerschap. Peter Drucker schreef hier al in 1986 het volgende over in het tijdschrift Innovation and Entrepreneurship: “Most of what you hear about entrepreneurship is all wrong, it’s not magic; it’s not mysterious; and it has nothing to do with genes. It’s a discipline and, like any discipline, it can be learned.” Volgens Drucker word je dus niet als ondernemer geboren, maar kun je het gewoon leren.
Wat valt er te leren? Wat is dan die ondernemende houding? En welke kennis en skills horen bij dit vakgebied? Een belangrijk onderzoek wat antwoorden op deze vragen zocht, is uitgevoerd door Saras Sarasvathy. Deze wetenschapper is de grondlegger van de theorie van Effectuation. Zij heeft vanaf 1997 een ingewikkelde casus voorgelegd aan verschillende ondernemers waarbij zij hen vroeg om de denkstappen allemaal hardop pratend door te gaan. Op deze manier kon inzicht verkregen worden in de manier waarop naar problemen werd gekeken en hoe tot oplossingen werd gekomen. Uit de analyses zijn verschillende interessante bevindingen gekomen en de vijf basisprincipes van Effectuation ontstaan. Deze principes kan iedereen toepassen, óók mensen in dienstverband. Zo blijken ondernemers fundamenteel anders te denken en te werken dan bijvoorbeeld managers. Waar je binnen een baan vaak doelen opgelegd krijgt en daar vervolgens de benodigde middelen bij zoekt, blijken ondernemers juist te beginnen met de middelen (Birds in the Hand) en vanuit daar tot nieuwe ideeën en oplossingen te komen. Daarnaast blijken ondernemers ongewenste verrassingen (Lemons) om te buigen tot nieuwe kansen (Lemonade). En voor onverwachte verrassingen komt iedereen te staan, de wereld verandert immers continu.
Een voorbeeld is het bedrijf Eternal Sun wat groot is geworden dankzij zo een onaangename verrassing. Deze ondernemers waren bezig met de ontwikkeling van een nieuw soort zonnepaneel en kwamen erachter dat er nergens een testfaciliteit bestond die de werking van het paneel goed kon testen. Ze overwonnen deze ‘tegenslag’ door zelf een kunstzon te bouwen. Hier waren ze toe in staat omdat het netwerk om hen heen ze toegang gaf tot de juiste middelen en kennis. Vervolgens kwamen ze erachter dat dit eigenlijk een probleem was waar veel méér mensen tegenaan liepen en zijn ze deze testmogelijkheid op de markt gaan brengen. Inmiddels is Eternal Sun uitgegroeid tot een groot internationaal bedrijf.
En wat kun je hier nu mee binnen een bestaande organisatie? De duurzaamheidsvraagstukken waar we tegenwoordig tegenaan lopen zijn eigenlijk allemaal Lemons, onaangename situaties die dreigen roet in het eten te gooien omdat er dingen niet meer kunnen of mogen of zelfs niet meer mogelijk zijn. De kunst is nu om ook hier te kijken hoe je hier Lemonade van kunt maken gebruikmakend van de middelen die je (al dan niet via je netwerk) tot je beschikking hebt. In de praktijk blijkt dat op deze manier denken toch moeilijker is dan het op papier lijkt maar tegelijkertijd ook leuker en productiever is! Je kunt als werknemer dus ook nieuwe proposities bedenken, of oplossingen voor problemen waar je als bedrijf tegenaan loopt, door creatiever met de middelen om te gaan. Dit en nog verschillende andere ondernemerschapstheorieën en modellen geven jou en je collega’s handvatten om samen op een ondernemendere manier te werken en nieuwe kansen te ontdekken voor je eigen werkomgeving.