Duurzaamheid en ondernemerschap gaan hand in hand

Esther Blom is freelance project ontwikkelaar, innovatiemakelaar en trainer Duurzaam Ondernemerschap. Esther helpt organisaties bij het ontwikkelen van nieuwe innovatieve ideeën en richtingen en is docent ‘Sustainable Entrepreneurship’ bij de HOFAM.

Wat hebben financials te maken met duurzaamheid?

Alle instellingen en ondernemingen krijgen steeds meer te maken met duurzaamheidseisen. Eisen bijvoorbeeld van aandeelhouders, de overheid, klanten of andere betrokkenen. Soms zijn er makkelijke oplossingen, zoals zonnepanelen plaatsen of led-verlichting installeren. Maar duurzaamheid biedt daarnaast ook nieuwe kansen voor organisaties. Financials zitten in het hart van organisaties, op sleutelposities, en praten met de mensen die de uiteindelijke beleidsplannen maken. Organisaties hebben er baat bij als financials ook inhoudelijk meedenken.

Wat is de link tussen financials en entrepeneurship?

Het vak is niet bedoeld om van deelnemers ondernemers te maken. Je maakt kennis met bruikbare ondernemerschapsprincipes waardoor je bij je eigen organisatie meer kansen leert zien. We passen deze ondernemerschapsprincipes toe op de duurzaamheidsvraagstukken waar vrijwel alle organisaties momenteel mee te maken hebben. Dit vraagt een andere manier van denken. Uiteindelijk levert dat een rapport op waarin je – samen met de andere deelnemers – drie concrete en pasklare ideeën uitwerkt.

Wat is die “andere manier van denken”?

Een van die andere manieren van denken is ontwikkeld door Saras Sarasvathy van de universiteit van Virginia. Zij zocht antwoord op de vraag wat succesvolle ondernemers anders doen dan managers. Ze legde ze bedrijfscasussen voor en vroeg ze die hardop denkend om te zetten in ondernemerschapsideeën. Uit dit onderzoek bleek dat ondernemers anders denken en werken. Waar managers de gestelde doelen als uitgangspunt nemen en vanuit daar kijken welke middelen ze nodig hebben om deze doelen te behalen, blijken ondernemers het anders te doen. De succesvolle ondernemers beginnen bij de middelen die ze tot hun beschikking hebben. De ‘birds in the hand’ noemt Sarasvathy ze. Dit is een van de vijf principes die uit het onderzoek van Saras Sarasvathy naar voren is gekomen. Tezamen vormen deze vijf principes de Effectuation theorie.

En wat zijn die vijf principes?

Vanuit de middelen die je tot je beschikking hebt maak je een puzzel waarbij je bedreigingen ombuigt tot kansen en de risico’s, zoals financiële risico’s en het risico op reputatieschade, tot een minimum beperkt. De ondernemers in het onderzoek doen dat meestal door op slimme manieren samen te werken.

Dit zijn de 5 principes:

  1. Birds in the hand. Check welke middelen je tot je beschikking hebt.
  2. Lemon lemonade. Zet (negatieve) verrassingen om in iets positiefs, zoals je van een zure limoen limonade maakt.
  3. Crazy quilt. Sta open voor creatieve vormen van samenwerking (de lapjesdeken) waardoor je mogelijkheden vergroot en risico’s verkleint.
  4. Affordable loss. Zorg dat de eventuele verliezen of negatieve effecten acceptabel zijn.
  5. Pilot in the plane. Verzeker jezelf dat je aan het roer blijft staan.

Hoe werkt zo’n model in de praktijk?

Ik maak dit tijdens het vak concreet. Dat betekent dat ik de deelnemers deze principes tijdens de lesdag bewust laat toepassen om kansen te ontdekken voor de organisaties waar de deelnemers voor werken. Je inventariseert welke birds in the hand je tot je beschikking hebt. Voorbeelden hiervan zijn: je kennis, de missie, visie en ambitie van de organisatie, het gebouw waar je werkt, je netwerk. En: bij het vak Sustainable entrepeneurship vormen deelnemers ook elkaars birds in the hand.

Bij een van de laatste edities zaten er bijvoorbeeld financials van de EO, van Jumbo, van een woningbouwvereniging en van het Leger des Heils. De een heeft woonruimte en de ander heeft kortdurende woonruimte nodig. Zo hebben ze met elkaar een plan gemaakt waarbij de woningbouwvereniging kortdurende bewoners van anders leegstaande panden kreeg en het Leger des Heils woonruimte. Als je met het model van Sarasvathy naar je omgeving kijkt, is er opeens meer mogelijk.

Wat heeft dat met sustainability te maken?

De Effectuation theorie en de andere theorieën die tijdens het vak aan bod komen, zijn ondernemerschapstheorieën. Je leert anders kijken naar je organisatie en naar duurzaamheid. We hanteren duurzaamheid in de breedste zin van het woord. We hebben het niet alleen over bekende duurzaamheidsknelpunten als energiegebruik en mobiliteit, maar ook bijvoorbeeld over sociale duurzaamheid.

Het gaat er ten eerste om dat je anders kijkt naar de beschikbare middelen. Dat je geld, gebouwen, mensen, kennis slimmer en duurzamer inzet. Ten tweede gaat het erom dat je bij activiteiten niet alleen kijkt naar winstmaximalisatie, maar dat je kijkt naar de invloed die je onderneming of de organisatie waar je werkt, heeft op alle betrokkenen en de omgeving.

Heb je voorbeelden van ideeën die ontstonden tijdens het vak?

Dan kun je denken aan een aannemer die op bouwplaatsen bouwmateriaal overhield. Dat ging voorheen naar een afvalverwerker. Deelnemers ontwikkelden het idee om er tuinmeubelen van te maken. Of het Leger des Heils dat mensen nodig had om gezondheidschecks uit te voeren en een verzekeraar die mensen met die kennis en kunde in huis heeft.

Het is altijd weer spannend, ook voor mij. Ik weet vooraf ook niet wat er uit komt. Soms delen deelnemers ervaringen. Zo was er een it-bedrijf dat materiaal in dozen aangeleverd kreeg. Dat bedrijf heeft een apparaat gekocht waarmee ze die dozen nu verwerken tot beschermingsmateriaal voor de producten die ze naar hun klanten sturen. Dat scheelde inkoop van beschermingsmateriaal en verwijderingskosten van karton en papier.

Als deelnemer rond je het vak af met minimaal drie ideeën om te verduurzamen. Maar eigenlijk is het allerbelangrijkste resultaat dat de deelnemers naar huis gaan met verschillende nieuwe denk- en brainstormmethodes, een toolbox. Ik adviseer deelnemers altijd om de methodes bij de eigen organisatie nog een keer te herhalen, maar dan met collega’s.

Waarom geef jij Sustainable entrepeneurship?

Duurzaamheid heb ik altijd al belangrijk gevonden. Mijn belangstelling is met de jaren alleen maar groter geworden. Niet alleen werd de urgentie steeds duidelijker, ook zag ik hoeveel mogelijkheden er zijn. Ik heb bijna 18 jaar op de TU Delft gewerkt waar ik verschillende vakken heb ontwikkeld waar het onderwerp Duurzaam Ondernemerschap centraal stond. Tijdens mijn jaren op de TU Delft heb ik fantastische innovatieve ideeën werkelijkheid zien worden.

In India heb ik een werkplaats opgezet om middelen te maken voor mensen die fysiek beperkt zijn. Daar leerde ik dat als je alleen de werkplaats en de benodigde kennis levert, het project afhankelijk blijft van externe donaties. Je moet er ook ondernemerschap bij leveren. Daar, in India, bij de werkplaats voor beenbeugels, handaangedreven fietsen en andere producten, viel voor mij het kwartje dat duurzaamheid en ondernemerschap hand in hand gaan.

Een bekende uitspraak van Herman Wijffels is: ‘We hebben een softwareprobleem in plaats van een hardwareprobleem.’ Ik vind dat een treffende uitspraak, er is veel mogelijk met bestaande technologie: we moeten ons alleen anders organiseren zodat we er op een betere manier gebruik van maken. En dat vraagt dus die andere manier van denken.

En nu zie ik bij deelnemers van Sustainable entrepeneurship hetzelfde kwartje vallen. Na afloop schrijven ze in de evaluatie bijvoorbeeld: ‘kijk niet naar voor de hand liggende opties, maar kijk verder’, ‘er is anders omdenken nodig’, ‘direct toepasbare modellen’, ‘buiten de standaard kaders denken’, ‘inspirerend, zet aan tot actie.’

Natuurlijk wil jet ook in de toekomst het verschil kunnen maken. Als enige opleiding in Nederland staan bij HOFAM kennis, professionele vaardigheden én jouw persoonlijke ontwikkeling centraal. Naast de theorie van Financial Control, Business Management en Business Control besteden we veel aandacht aan technologische ontwikkelingen. Je ontwikkelt de vaardigheden om als Qualified Controller niet alleen nu, maar ook in de toekomst van meerwaarde te zijn. Wil je meer weten over het HOFAM? Download dan de brochure.